etymologia: (łaciński)
palatinus - pałacowy
od Palatinum - Palatyn, wzgórze rzymskie, dzielnica pałaców; pałac cesarski
We wczesnym średniowieczu urzędnik dworski;
urząd palatyna najwcześniej, w VIII wieku, ukształtował się w państwie Franków;
początkowo palatyn zastępował monarchę w sprawowaniu sądów;
od VIII/IX w. sprawował odrębne tzw. sądy palatyna i kierował kancelarią sądu królewskiego;
w Polsce funkcja palatyna łączyła się z funkcją wojewody.
Na Węgrzech - najwyższy dygnitarz państwa, zastępca króla.
W Rzeszy Niemieckiej znany jako Pfalzgraf, początkowo najwyższy sądowy przedstawiciel niemieckich królów, później tytuł niemieckich panów feudalnych, m.in. książąt Lotaryngii, Nadrenii, Karyntii.