etymologia: (łaciński)
claustrum - miejsce zamknięte
-
budynek lub kompleks budynków służących zakonnikom lub zakonnicom jako miejsce zamieszkania, modlitwy. Są charakterystyczne dla większości wyznań chrześcijańskich i niektórych religii wschodu. W podstawowym układzie klasztoru, zgodnym z założeniem benedyktyńskim, ośrodkiem założenia jest kościół, do którego od strony południowej (niekiedy północnej) przylegał czworokątny wirydarz z okrążającymi go krużgankami i traktem pomieszczeń z refektarzem od strony wschodniej i celami zakonnymi lub dormitoriami od strony zachodniej. Inne budynki (dom opata, szpital, szkoła, zabudowania gospodarcze) lokowano w dalszych częściach terenu klasztornego, ale w obrębie otaczających całość murów (niekiedy o charakterze obronnym, z basztami).
Zakony kontemplacyjne wprowadziły w miejsce dormitoriów osobne cele wokół krużganków z własnymi ogrodami lub wolno stojące domki (kartuzja).
Zakony rycerskie wykształciły specyficzną formę klasztoru połączonego z zamkiem obronnym.
Odmienny charakter miały klasztory w Kościele wschodnim, zwłaszcza klasztory ruskie (monastyry), opasane murami z basztami. Budowane najczęściej przy ujściach rzek, nieopodal jezior i na wyspach stanowiły część rozwiniętego na terenach Rusi systemu obronnego. Większe monastyry miały po kilka cerkwi, zabudowania mieszkalne i gospodarcze, wolno stojące budynki – refektarze (trapeznaja pałata), ich charakterystycznym elementem była zazwyczaj monumentalna dzwonnica – kołokolnia.
Inny charakter mają klasztory buddyjskie, które mogły pomieścić nawet ponad 8 000 mnichów.
Wielkie klasztory przypominają małe miasta z ulicami pomiędzy celami mnichów na dwóch czy trzech kondygnacjach.
-
zgromadzenie zakonne, zakon